Lesbrief 10: De organisatie van Kamp Westerbork.

Van 1939 tot 1942 was Kamp Westerbork een vluchtelingenkamp dat werd bewaakt door de Nederlandse militaire politie. In 1942, toen het een doorgangskamp voor Joden werd, kwamen  Duitse soldaten de bewaking door de Nederlandse M.P.’s versterken.

Op 12 oktober 1942 kreeg Albert Konrad Gemmeker de leiding over het kamp. Al snel liet hij de dagelijkse gang van zaken in het kamp over aan Duitse Joden. Deze situatie is eigenlijk nooit veranderd. Ook niet toen het merendeel van de kampbewoners van Nederlandse afkomst was. Behalve Gemmeker zagen de gevangenen zelden een Duitse militair.

Gemmeker.

Op 13 juli 1942 werden de meeste bewoners -dat waren toen de mensen die nog vóór het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vanuit Duitsland naar ons land waren gevlucht- door de kampleiding weggestuurd. Het betrof echter alleen de mensen die niet-Joods waren.

De deportatie (=wegvoeren) van de Joden uit Amsterdam naar Westerbork begon in de nacht van 14 op 15 juli 1942. Deze mensen vertrokken al de volgende dag  met de trein naar het concentratiekamp Auschwitz in Polen.

Die trein kon een half jaar later  vertrekken vanaf het Kamp omdat de Nederlandse Spoorwegen van de Duitsers de opdracht hadden gekregen een extra stuk spoor van vijf kilometer aan te leggen naar het bestaande spoor richting Assen.

Gemmeker liet, zoals hierboven al gezegd, de dagelijkse leiding van het Kamp over aan de Joodse kampleiding. Dat gold ook voor het samenstellen van de transporten.

In het kamp werd ook een ‘Joodsche Ordedienst’ (joodse politie) geformeerd met aan het hoofd een Oostenrijker, Arthur Pisk. Hij had de leiding over ongeveer 200 jongemannen en was verantwoordelijk voor de ordehandhaving binnen het Kamp en bij de wekelijkse transporten.

Op 2 februari 1943 vertrok de eerste van de wekelijkse deportatietreinen Westerbork. Daarna zou er, tot half september 1944 elke dinsdag  -in totaal 93 keer- een trein vertrekken met ongeveer 1000 Joden. Op 13 september van het jaar 1944 vertrok het laatste transport met o.a. de familie Frank. (Zie: onderstaande lijst. Anne Frank wordt hierop  Anneliese, nr. 309, genoemd) 

Tussen half juli 1942 en half september 1944 zijn er ruim 100.000 personen vanuit Westerbork vervoerd naar de vernietigingskampen in het Duitsland en Polen.

Kampcommandant Gemmeker blijft een raadselachtig persoon. Hij sprak zelden met stemverheffing, deelde haast nooit straffen uit en heette onomkoopbaar te zijn. Hij bezocht de toneel- en cabaretvoorstellingen die in het kamp werden gegeven en maakt na afloop grapjes met de joodse artiesten. Joodse tuinlieden kweekten speciaal voor hem bloemen en hij liet zich door joodse artsen en tandartsen behandelen. Bijzonder, zeker als je bedenkt dat hij haast wel geweten moet hebben dat deze mensen de oorlog niet zouden overleven.

Op 12 april 1945, toen de Geallieerden het dorp Westerbork naderden, droeg Gemmeker het kamp over aan Schlesinger, een van zijn medewerkers. Er waren toen nog 876 gevangenen in het kamp; 569 hiervan waren Nederlanders.

Gemmeker werd na de oorlog door een Nederlandse rechtbank veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf. Als verzachtende omstandigheid nam de rechtbank in aanmerking dat hij ‘de Joden tijdens hun verblijf in het kamp over het algemeen fatsoenlijk had behandeld.’ 

Vragen, opdrachten en websites bij ‘Lesbrief 10’.

1.                     Vragen

Vraag 1:          Waarom werd het kamp in het begin bewaakt door Nederlandse militaire politie?

Vraag 2:          Waarom wordt Gemmeker een raadselachtige man genoemd?

Vraag 3:          Waarom werd er een spoorbaan aangelegd tot in het Kamp Westerbork?

Vraag 4:          Hoe oordeelden de rechters over zijn rol in het Kamp Westerbork? *

2.                     Opdrachten

Opdracht 1:     Gemmeker kreeg na de oorlog 10 jaar gevangenisstraf. Schrijf in het kort op waarom je dat wel of niet genoeg straf vindt.  *

Opdracht 2:     Wat is er misleidend aan het bord op de trein, die vanuit Kamp Westerbork naar Auschwitz reed.

Opdracht 3:     Zoek op langs welke drie grote Nederlandse plaatsen de trein reed als hij van Westerbork naar Auschwitz ging.

3.                    Websites

*                 http://nl.wikipedia.org/wiki/Albert_Konrad_Gemmeker